GECE VE GÜNDÜZ NASILOLUŞUR?

Dünyamız ve diğer tüm gezegenler kendi eksenleri etrafında dönmektedir. Dünyamızın kendi ekseni etrafında dönmesi sonucunda gece ve gündüz oluşumu ile yerel saat farkı olmak üzere bir çok olay meydana gelmektedir.   

DÜNYANIN GÜNLÜK HAREKETİNİN SONUÇLARI :

Gece ve gündüzün oluşması  , Gece ve gündüzlerin birbirini takip etmesi , Dünya üzerinde yer alan bir yerin gün içinde Güneş ışınlarını alma açısının değişmesi , Gece ve gündüzlerin oluşmasının bir sonucu olarak günlük sıcaklık farklarının ortaya çıkması  , Günlük sıcaklık farklarına bağlı olarak mekanik çözülmenin artması, meltem rüzgarları oluşması, Atmosferdeki hava akımları sapmaya uğraması , 300  – 600 Kuzey ve Güney enlemlerinde dinamik kökenli basınç merkezlerinin ortaya çıkması , Okyanus akıntılarının halkalar oluşturması ve sapmaya uğraması , Aynı enlem üzerinde yer alan kentlerde Güneşin doğuş ve batış saatlerinin farklılık göstermesi , Yerel saat farklarının ortaya çıkması. DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ ve SONUÇLARI Yörünge Hareketi : Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlemiş olduğu  yola yörünge , meydana getirdiği  düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir. Dünyamızın yörüngesi  yandaki şekilde de görüldüğü gibi elips şeklindedir. Dünyanın bu yörünge hareketine yörünge hareketi veya yıllık hareket adı verilmektedir. EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI : Ekvator ile Yörünge düzlemi arasında 230 27ı ‘lık bir açı bulunmaktadır. Bir bakıma Dünya Güneş etrafında yörünge hareketini yaparken bu açı ile dönmektedir. Eksen eğikliğinin bir sonucu  ortaya çıkan özellikler şunlardır ; Dönenceler meydana gelir. Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son dik geldiği noktalara denir. Kuzey yarımküre de Yengeç Dönencesi (230 27ı Kuzey) Güney yarımkürede ise oğlak dönencesi (230 27ı Güney) bulunmaktadır. Matematik iklim kuşakları oluşur. Güneş ışınlarının düşme açısı yıl boyunca değişir. Güneş ışınları yıl içinde dönencelere birer kez, dönenceler arasına da ikişer kez dik açıyla düşerler. Dönenceler dışında hiçbir yere güneş ışınları dik olarak düşmez. Ülkemiz matematik konumu itibarıyla dönenceler dışında yer almaktadır bu nedenle Güneş ışınları dik açıyla düşmez. Yıl içinde 21 Haziran’da en büyük açıyla , 21 Aralık’ta ise en küçük açıyla düşmektedir. Mevsimler oluşur. Dört mevsimin tek  yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır. Sebebi : güneş ışınlarının düşme açısında yıl boyunca değişikliğin fazla olmasıdır. Tropikal kuşakta yıl boyunca yaz , Kutup kuşağında ise yıl boyunca kış mevsimi yaşanmaktadır. Aynı tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde farklı mevsim yaşanması. Gece gündüz uzunluğu sürekli değişir. Bu değişim en az Ekvator’dadır.  Kutuplara doğru gidildikçe gece gündüz değişimi artar. Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi. Muson rüzgarlarının oluşması. Aydınlanma dairesinin sürekli değişmesi. Kutup bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması. Örnek: Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması. EKSEN EĞİKLİĞİ OLMASAYDI; (Ekvator düzlemi ile ekliptik (yörünge düzlemi ) üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi) Dönenceler oluşmazdı. ( dönencelerin yerini eksen eğikliği belirler ) Mevsim değişmesi olmazdı. ( Güneş ışınlarının geliş açısı değişmediği için ) Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi. Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi. Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu. Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi.   Kuran’da gece ve gündüzün oluşumu şöyle bildirilmektedir:

“Gökleri ve yeri hak olarak yarattı. Geceyi gündüzün üstüne sarıp-örtüyor, gündüzü de gecenin üstüne sarıp-örtüyor. Güneş’e ve Ay’a boyun eğdirdi. Her biri adı konulmuş bir ecele (süreye) kadar akıp gitmektedir. Haberin olsun; üstün ve güçlü olan, bağışlayan O’dur.” (Zümer Suresi, 5)

Ayette, gece ve gündüzün oluşumu için Dünya’nın hareketi, kavuğun sarılmasında olduğu gibi, “yuvarlak bir cismi sarıp örtmek” anlamına gelen “tekvir” fiilinden türemiş “yukevviru” kelimesi ile tarif edilmektedir. Bu kelime Dünya’nın küresel şeklinin yanı sıra, Güneş’in etrafındaki hareketini de en doğru olarak ifade etmektedir. Dünya’nın küresel şekli ve kendi ekseni etrafında dönmesi nedeniyle, Güneş her zaman Dünya’nın bir tarafını aydınlatırken, diğer tarafı ise gölgede kalır. Gölgede kalan taraf geceleyin karanlık ile örtülür ve sonra Dünya’nın Güneş’e doğru dönmesiyle gündüz, gecenin yerini alır. Yasin Suresi’nde ise Güneş ve Ay’ın konumları ile ilgili şöyle bildirilmektedir:
“Güneş de, kendisi için (tesbit edilmiş) olan bir müstakarra doğru akıp gitmektedir. Bu, üstün ve güçlü olan, bilen (Allah)ın takdiridir. Ay’a gelince, biz onun için de birtakım uğrak yerleri takdir ettik; sonunda o, eski bir hurma dalı gibi döndü (döner). Ne Güneş’in Ay’a erişip-yetişmesi gerekir, ne de gecenin gündüzün önüne geçmesi. Her biri bir yörüngede yüzüp gitmektedirler.” (Yasin Suresi, 38-40)